Welke toepassingen zijn er voor natuursteen?

Natuursteen is een bouwmateriaal dat uniek is omdat het als maatwerk kan gebruikt worden voor enorm veel verschillende toepassingen. Sommige materialen kan men enkel aanwenden voor slechts één toepassing. Natuursteen is zo veelzijdig! Zoek dus niet verder naar verschillende materialen.

We hebben dit onderverdeeld in volgende toepassingen:

EXTERIEUR

• vloeren en plinten
• wandbekleding, droge ruimte
• trappen
• keukenaanrecht en tafels
• lavabotablet
• schouwen
• tussendeurdorpels
• tabletten
• massief (lavabo’s, douchebak)
• wandbekleding, vochtige ruimte
• zwembadboord (zonder overloop)
• decoratie en kunst

INTERIEUR

• terrassen, opritten, deurdorpels, gevelplint, boordstenen
• verticaal uitspringende delen, palissaden
• raamdorpels, dekstenen
• raamomlijsting, deuromlijsting, gelijmde gevelbekleding
• geventileerde gevelbekleding
• zwembadboord
• tuin en omgeving, decoratie en kunst
• ruimtelijke ordening - urbanisme
• grafmonumenten

Waarmee moet ik rekening houden met de aanschaf van natuursteen?
Natuursteen behoort tot een beperkte selectie van materialen die aanzien worden als een product met de beste levenscyclus. Natuursteen is zo duurzaam dat het eeuwig meegaat en kan telkens opnieuw gerecycleerd worden. Natuursteen is dus een materiaal dat geen restafval produceert.
Voor elke steen is er wel een toepassing te vinden. Het is enkel, de juiste steen op de juiste plaats met de juiste afwerking.
Er zijn verschillende factoren waarop een keuze van een bepaalde natuursteen wordt gemaakt. Prijs maakt een belangrijk deel uit van deze keuze. Bij natuursteen is het echter niet zo dat het prijsniveau automatisch evenredig staat tot de kwaliteit. De prijs is afhankelijk van het rendement in de groeve, de selectie achteraf alsook de kosten van de logistiek. Een dure steen is dus niet noodzakelijk beter dan een goedkope.

Ik heb een natuursteen gezien met grote kleurverschillen.
Veel natuurstenen vertonen kleurverschillen. Dat is juist de eigenschap van natuursteen die zich hierdoor onderscheidt van een ander. Soms wordt de natuursteen met al zijn verschillen in de markt gebracht. Als de groeve erop gesteld is, kan er zelfs een selectie worden doorgevoerd. Een goed voorbeeld is Jura. Men kent Jura Geel, Jura Grijsblauw en Jura Gemengd. Deze laatste vertoont zowel de gele als grijsblauwe kleur in de steen. Ook bepaalde leistenen en zandstenen kunnen een grote variatie tonen. Ook al zijn sommige natuurstenen heterogeen, mengen blijft steeds de boodschap.

Ik heb een natuursteen met breuken.
In sommige van onze fiches raden we aan om voor bepaalde stenen rekening te houden met 10 à 15% breukverlies. Dit betekent dat U bij de voorziene oppervlakte van uw vloer 10 à 15% moet bijbestellen omdat de steen natuurlijke breuken bevat. Tijdens de plaatsing is het mogelijk dat een steen breekt. Dit kost U uiteraard 10 à 15% meer. Het alternatief is dat ze in de groeve de stenen met breuk niet op de markt brengen. Het rendement van die groeve is dan lager. De lagere verkoopprijs compenseert het werk dat dit breukverlies met zich meebrengt. Men kan dus niet eisen dat men voor deze materialen aan de leverancier vraagt om in zijn kratten een selectie door te voeren. De stenen die niet breken tijdens de plaatsing zullen ook later niet breken. Een goed geplaatste natuursteen is voor altijd. Dit geldt hetzelfde voor natuurstenen met aders en haarscheurtjes. Het hoort er eenmaal bij en maakt deel uit van het karakter van de steen.

Hoeveel reserve moet ik voorzien?
Het is altijd handig om een paar tegels over te houden. Er kan altijd iets gebeuren en dan is er nog een klein overschot om een herstelling uit te voeren. Een goede opmeting van het te plaatsen oppervlak maakt dat men perfect kan bepalen hoeveel tegels er extra mogen besteld worden. Let wel dat bepaalde parameters, zoals een kleine ruimte en grotere tegels, natuurlijk een hoger procentueel verlies met zich meebrengen.

Wat betekent de 5% regel?
Tijdens het inpakken, transporteren en plaatsen is het mogelijk dat een stukje van een hoek van een tegel springt of dat er een tegel breekt. Gebruik de tegels met een lichte beschadiging of een afwijkend uitzicht (tekening, structuur, afschilfering, putjes,..) om te versnijden of om te plaatsen tegen de rand van een muur of waar er ergens een meubel komt. De 5% regel is het percentage dat op die manier kan aangewend worden. Spreek goed af met de vloerder die uw voorkeuren niet kent. Men kan dus geen andere tegel eisen als de vloerder de slechtste tegel - en dat is steeds subjectief - in het midden van de vloer heeft geplaatst.

Mijn natuursteen verandert van kleur.
In normale omstandigheden, als men dag na dag op dezelfde vloer of gevel kijkt, ziet men niet dat de kleur van uw natuursteen lichtjes wijzigt. Verschillen vallen pas op als men een meubel, mat, paneel, of ander voorwerp verwijdert. Natuursteen is een levend product. Dat wil zeggen dat het een eigen patina krijgt door het gebruik en het onderhoud. Deze patina is de natuurlijke bescherming laag. Schrik niet door wat vuil. Zeep, vuil en water zijn de basis ingrediënten om het patina te vormen. In de meeste gevallen, dat geldt vooral voor binnen, wordt de steen donkerder. Verticale gevelbekledingen hebben geen onderhoud nodig. Het regenwater wast het vuil er wel af.

Voor buitenvloeren en gevels ontstaat er op termijn, onder invloed van jarenlang onderhoud en zonlicht (UV) en zure regen, een verkleuring. Als een deel van het terras/oprit/gevel meer of langer in de schaduw ligt, dan is dit deel minder onderhevig aan de elementen en zal een partiële verkleuring zichtbaar zijn. Dit varieert in intensiteit en tijd van soort tot soort. Sommige delen worden donkerder, andere lichter.

Mijn natuursteen bevat krassen.
Krassen in natuursteen zijn afhankelijk van de hardheid van de steen. Deze hardheid werd vroeger gemeten met de schaal van Mohs. Nu bekijken we de hardheidswaarden volgens de norm en uitgevoerd volgens de Capon test. In een druk belopen plaats moet men de hardheid in functie van het beloop kiezen. Krassen in natuursteen zijn de rimpels van de leeftijd. Het geeft karakter aan de steen en zorgt voor de charme van het product. Krassen volledig vermijden kan niet. Enkel diamant vertoont geen krassen door gebruik. Als er een kras in de steen voorkomt dan zal de waarde van de vloer of tablet zeker niet dalen. Tegenwoordig kan men ook heel lokaal de steen herslijpen. Een steen in zijn originele staat brengen is niet evident omdat oudere vloeren al een volle patinalaag hebben gekregen. De herslijper zal het steeds proberen te benaderen. Een verzoete of gepolijste kalksteen is steeds krasgevoelig.   Bij het belopen van deze vlakken zullen de krassen ook weer verdwijnen.

Welke voegbreedte moet ik aanhouden?
Er zit een variatie op de voegbreedte. Bijvoorbeeld: een voegbreedte van 2 à 6 mm.

Hoe moet ik dat interpreteren? Bij strak gezaagde materialen kan er een smalle voeg gehanteerd worden. Niet enkel moet de kant gezaagd zijn maar de haaksheid moet ook perfect zijn. Bij natuursteen met een ruwe afwerking en/of ruwe kant (getrommeld oppervlak en/of gekloven zijde) hanteer je een bredere voeg. Informeer welke voegbreedte er voor die steen gehanteerd moet worden, met die afwerking, met dat formaat voor een bepaalde toepassing. Men kan dus niet eisen dat de vloerder een getrommelde vloer legt met een voeg van 2 mm. Andersom is het een kwestie van smaak om een perfect gezaagde tegel te leggen met een voeg die zelfs breder is dan 6 mm. Voegen hebben naast een grote functionele waarde ook een esthetische. Een voegkleur heeft bij kleinere formaten een zeer groot effect op het uitzicht van een vloer. Een donkere tegel met donkere voeg heeft een ander uitzicht dan die tegel met een lichte voeg. Aangezien natuursteentegels soms een kleine dimensionele afwijking kunnen vertonen, kan dit door de voeg opgevangen worden zonder de esthetiek te storen.

De vuistregel voor een voegbreedte is het maatverschil in haaksheid + 2mm (+1 mm voor toleranties tijdens plaatsing of buitenplaatsing)

Vb.:

 1 mm            1 mm
1mm + 1mm + 2mm + 1mm = 5 mm voegbreedte

Haaks
0mm + 0mm + 2mm + 1mm = 3 mm voegbreedte

Waarom is mijn natuursteen niet gekalibreerd?
Niet alle natuurstenen zijn verkrijgbaar in gekalibreerde vorm. De producent kiest hier zelf voor. Een gekalibreerde natuursteen is een steen die op dikte gelijk wordt gemaakt. Het formaat (lengte en breedte) kent geen kalibratie. Op formaat en dikte kan steeds een tolerantie zitten. Informeer U hierover bij de vakhandel.

Welke maatverschillen kan ik verwachten in natuursteen?
Omdat natuursteen een levend en natuurlijk product is hangt veel af van de soort, de wijze van ontginning en de mogelijkheden in de productie. De Technische Voorlichting 213 van het WTCB bevat een beschrijving van dimensionele karakteristieken voor natuurstenen van het standaardtype en marmertype. Marmertype zijn tegels gezaagd op maat in een zagerij. Die kan de maattoleranties beter onder controle krijgen. Het standaardtype is een tweede type. Sommige natuurstenen vallen niet onder beide modellen.

Kan ik dat dan gebruiken? Natuurlijk. Die natuursteen is daarom niet slecht, het is gewoon anders. (zie gebruik van normen). Het prijsverschil tussen standaardtype en marmertype is natuurlijk wel voor veel mensen een belangrijke parameter die de keuze beïnvloedt.

Mijn natuursteen bevat verschillen in kleur of structuur
Natuursteen heeft altijd een zekere nuancering in kleur en structuur. In hoeverre een verschil een probleem is, is zeer persoonlijk. Het is dus niet mogelijk om wetenschappelijk te bepalen wanneer een verschil terecht is. U dient bij het kiezen op de hoogte te worden gebracht van de variatie van een natuursteen. De beste manier is naar een toonzaal te gaan waar de natuursteen in zijn gebruiksvorm ligt. Enkele tegels in een display zijn niet genoeg en niet altijd representatief.

Wil je een vloer voor buiten? Dan is er best een toonpark voor buiten aanwezig zodat je de steen kunt zien in de juiste toepassing.

Wens je een keukenblad? Dan is kiezen op een plaat goed maar met het besef dat het uiteindelijke resultaat een andere belichting heeft. Ook verticaal geplaatste natuursteen heeft een andere lichtinval. Houd hier allemaal rekening mee. Een goede handelaar zal U dat zeker meedelen.

Het spreekt vanzelf dat het materiaal dat men bestelt en vóór de uiteindelijke installatie niet altijd overeenkomt met het eindresultaat. De tentoongestelde resultaten zijn immers al onderhouden. Bij vloeren is het verplicht om verschillende kisten te mengen. Spreek ook af met de vloerder want die is niet op de hoogte van wat werd gekozen en plaatst gewoon de tegels volgens de regels der kunst.
Het mengen van verschillende kisten/kratten is verplicht bij het plaatsen van een vloer.

Welke kant- en oppervlakteafwerkingen bestaan er?
De producent bepaalt welke afwerkingen hij op de markt wil brengen. Onze groothandelaren kunnen naargelang de marktsituatie met de producent afspreken om bepaalde natuurstenen met meerdere afwerkingen te voorzien.

Dit zijn veel voorkomende kantafwerkingen:

• Gezaagd
• Geknipt
• Gekloven
• Zonder facet
• Met facet
• Hand getrommeld
• Machine getrommeld

Dit zijn veel voorkomende oppervlakteafwerkingen:

• Gezaagd
• Geschuurd
• Geslepen
• Verzoet
• Gepolijst
• Natuurruw
• Gebouchardeerd of gehamerd
• Verouderd
• Satijn

Welke afmetingen bestaan er?
Elke producent en invoerder hebben een gamma van verschillende materialen met uiteenlopende afmetingen. Informeer bij de vakhandel of groothandel welke formaten er beschikbaar zijn.

Is mijn natuursteen geschikt voor vloerverwarming?
Als er één product ideaal is om op vloerverwarming te gebruiken, dan is het natuursteen. Het accumulerend effect van steen zorgt voor de opslag van de warmte in de steen. Een lage energieoutput zorgt voor een permanent aangename warme vloer.

Ik heb vragen over de plaatsing.
Onze sectie plaatsing bevat de basis die men nodig heeft om een goede plaatsing uit te voeren. Informeer U steeds bij de vakhandel en vloerder over de juiste wijze bij de gekozen natuursteen. Verzorg steeds de werf na de plaatsing. De bouwheer/eigenaar is verantwoordelijk voor het afsluiten van de werfzone. Er zijn middelen om natuursteen af te dekken die dampdoorlatend zijn. De vakman bezorgt de nodige informatie.

Mijn natuursteen vertoont schade.
We spreken over schade als er externe factoren op hebben ingewerkt. Brand, vallende objecten, verhuisschade, enz... De meeste schadegevallen kunnen perfect hersteld worden. Soms met het vervangen van een paar tegels. Het volledig uitbreken van vloeren is verleden tijd. Herslijpen en hernieuwen van vloeren en gevels zijn nu perfect mogelijk aan een betaalbare prijs.

Mijn natuursteen vertoont vlekken
Vlekken in natuursteen zijn een veel besproken onderwerp. Vlekken hebben een negatieve bijklank. Als je uw natuursteen kiest moet je op voorhand op de hoogte zijn of de kenmerken in de steen - door sommigen onterecht vlekken genoemd - deel uitmaken van de steen. In natuursteen zitten nu eenmaal mineraalconcentraties die eruitzien als vlekken. Het is een eigenschap van de steen en men kan niet vragen om een steen te hebben zonder. We dienen dus een zeer goed onderscheid te maken tussen het natuurlijke voorkomen en vlekken die door een externe oorzaak worden veroorzaakt. Als men dan toch vlekken krijgt door een ongelukje, dan moet men eerst weten wat de oorzaak is. Zuren op kalkstenen verkleuren de steen. Deze zijn niet te verwijderen maar integreren zich in de steen en vormen mee met het patina het uiteindelijke zicht van de steen. Als men kalkstenen kiest, dan moet men leven met eventuele vlekken. Vetvlekken op een natuursteen gaan er vanzelf uit door regelmatig onderhoud met een sopje van gewone zeep. Binnen duurt dat iets langer dan buiten.

Er zijn ook externe vlekken die meestal ontstaan door onjuist gebruik van natuursteen of de verkeerde steen voor de gekozen toepassing.

Raadpleeg onze vlekkenlijst voor meer informatie.
Veel voorkomende vlekken:

• Witte salpeteruitslag. De oorzaak is door een slechte vochtcirculatie of te nat geplaatst of te nat onderhouden. Deze uitslag trekt vanzelf weg na een aantal weken. Laat de vloer genoeg uitdrogen, dus neem op - zoals in het onderhoud voorzien - met een klamme dweil en droog goed na. Dek de vloer nooit af met een niet vocht doorlatend materiaal zoals stucloop. Gebruik hiervoor dampdoorlatende afdekmiddelen (bijv. Permafix).
• Donkere en doffe vlekken: Na plaatsing migreert het vocht in de ondergrond naar de oppervlakte. De regel is dat men met het voegen moet wachten tot de droging voltooid is. Er kan een rand aan de tegel ontstaan en in de tegel donkerdere vlekken. Laat de droging vervolledigen en na verloop van tijd zal uw vloer weer egaal opkleuren.

Kan ik natuursteen op een bestaande vloer leggen?
Met de juiste techniek is dit perfect mogelijk. Het is goed om u te laten bijstaan door een specialist in het plaatsen van natuursteen. Hij kan u het juiste advies geven.

Ik heb gehoord dat onderhoud van natuursteen een probleem is.
Wat een vooroordeel! Onderhouden van natuursteen is zeer simpel, op voorwaarde dat de juiste steen werd gebruikt voor de juiste toepassing. Patina is de natuurlijke beschermlaag van natuursteen. Regelmatig onderhoud met een weinig water en aangepaste voedende zeep voor de juiste steen zorgt voor de voeding van de steen. Eens de steen gevoed is (de benodigde hoeveelheid zeep is afhankelijk van de porositeit) kan men het zeepverbruik verminderen.  Let erop niet te veel zeep te gebruiken zodat je geen vetlaag op de vloer krijgt. Men kan dan beter weinig zeep gebruiken dan te veel.  Leg dus geen gevoelige steen in uw keuken waar zeker externe vlekken op komen.

Laat U adviseren door de vakman of onderhoudsspecialisten die ervaring hebben met natuursteen.
Gebruik steeds hetzelfde product, panikeer niet als er een vlek ontstaat. Gebruik nooit te veel water en leef op de natuursteen. Een natuursteen buiten onderhouden is vaak minder nodig dan binnen. Aangezien de elementen inwerken op de steen is het gebruik van beschermingsmiddelen en kleurverdiepers van zeer korte duur. Kies dus voor buiten een steen die weinig onderhoud vraagt en geef de natuur de kans om de steen zijn natuurlijk uiterlijk te geven. Elke vloer buiten kan door de schaduwzones en tijdens de winterperiode groen uitslaan. Dit kan voor een natuursteen zeer gemakkelijk worden verwijderd.

Nog een laatste tip: In een allesreiniger zit hoogstwaarschijnlijk een zuur. Gebruik dit nooit op natuursteen. Gebruik de vakproducten die u vindt via onze partners.

Wanneer is een natuursteen vorstbestendig?
Over het algemeen zijn granieten vorstbestendig. Maar men kan bij natuursteen niet veralgemenen. De vorstbestendigheid wordt wetenschappelijk aangetoond door een genormeerde proefopstelling. De proef bestaat uit stalen natuursteen te bevriezen, ontdooien en te analyseren met een audio test en visueel te beoordelen. Elke cyclus is 1 dag en wordt de vorst-dooi cyclus genoemd. In de lage landen wordt een natuursteen als vorstbestendig beschouwd als deze 168 cycli haalt. Een jaar kent soms amper 1 à 3 vorst-dooi cycli. Deze cyclus is belangrijker dan de eigenlijke vorsttemperatuur. Na een vorstnacht kan overdag de temperatuur boven het vriespunt liggen en de volgende nacht er terug onder. Tijdens de overgang loopt het smeltwater in de poriën van de steen, bij de vorst zet het water uit. Deze uitzetting kan schade aan de steen veroorzaken en dat wordt getest. Er bestaan echter ook stenen die de test zonder problemen hebben doorstaan maar die we niet aanraden om buiten te leggen omwille van andere redenen zoals verkleuring. Lees steeds de technische fiches. Een slechte plaatsing kan leiden tot vorstschade. Bij deze schade moet de oorzaak van het probleem dus niet bij de tegel gezocht worden.

Welke fundering moet ik voorzien voor mijn terras/oprit/looppad?
Een bevloering voor buiten is hoofdzakelijk om ofwel wagen- of voetgangersverkeer toe te laten. Als eerste taak dient de dikte van de natuursteen gekozen te worden in functie van de toepassing. Informeer bij de vakhandel over de beschikbaarheid van de dikte van de natuursteen die uw voorkeur uitdraagt. Men kan stellen dat 2,5 à 3 cm goed is voor voetgangers, en 4 à 5 cm voor wagens.  Voor wagens staat de dikte van de tegel wel in relatie tot de maatvoering.

De volgende stap is de opbouw van de fundering. Deze hangt sterk af van de ondergrond. Er bestaan geen algemene regels want uw ondergrond kan bestaan uit zand, klei, veen, turf, leem of een andere soort. Afhankelijk van deze ondergronden dient men de afwatering te plannen. Het is de taak en de verantwoordelijkheid van de architect of de vloerder om de juiste opbouw te bepalen. Een bestaande betonplaat die mee met de woning werd geplaatst is niet goed voor een terras.  Dit kan wel verholpen worden door de toepassing van drainerende hulpmiddelen die in een helling 1,5-2% worden toepast. De betonplaat is niet afwaterend. Er bestaan oplossingen hiervoor. Men kan een epoxy in helling aanleggen met drainagemat of het verwijderen van deze plaat. Hier zondigen tegen de juiste opbouw kan nefast zijn.

De dikte moet dus worden bepaald volgens de toepassing. De fundering volgens de ondergrond en dito toepassing. Een Technische Voorlichting van het WTCB over buitenvloeren is een goede handleiding.

Hoe groot moet de afwatering zijn?
De afwatering van een buitenvloer is wellicht het meest onderschatte deel van de vloer. Ook al neemt men een perfect vorstbestendige steen met een ideale dikte, ondergrond en fundering. Dan kan de buitenvloer bij een slechte plaatsing, zonder genoeg helling, schade oplopen. Een minimum afschot van 1,5% is in alle gevallen verplicht. De afwatering moet weg van het gebouw gebeuren. De bovenzijde van het terras moet onder de waterkering van het gebouw liggen. 

Hoe zit het nu weer met uitzettingsvoegen
Naast de reguliere voegbreedte moet zowel binnen als buiten rekening worden gehouden met de uitzetting van de vloer. Niet hechtende of zwevende vloeren worden voor binnen het meest gebruikt. Dit wil zeggen dat de opbouw van de vloer gescheiden van de isolatie of ondergrond werd geplaatst en dus vrij kan en zal bewegen.

De voegen, bij kleine oppervlakten nemen deze spanningen op. Het is ook perfect normaal dat de voegen hier en daar kleine scheurtjes vertoont of een kleine opening ontstaat tussen de voeg en de tegel. De voegen hebben hier perfect hun functie uitgeoefend. Als de scheurtjes in de vloertegel doorloopt, dan zijn de spanningen te groot. Als oorzaak is dit ofwel het gebrek aan uitzettingsvoegen of een destabilisering van de onderlaag. De tegel zelf is hier NOOIT het probleem. Gigantische dorpels in oude woningen van 15 cm dik en 40 cm breed breken in twee als een twijgje, omdat ze te lang waren.

Als de oppervlakten groter zijn dan moeten soepele voegen de vloervakken delen. Ervaring leert ons dat voor reguliere vloeren per 8lm en per 50m² een soepele voeg moet voorzien worden. Voor vloeren op vloerverwarming is dit 7lm en 40m².

Voor buiten gelden er andere regels. Daar zijn de maximumwaarden 36m² en 6lm voor licht gekleurde tegels en 25m² en 5 lm voor donker gekleurde tegels.

Bij vloeren in verband met een legpatroon of in banen, waar de voeg tegen de tegel komt, moet men ongeacht bovenstaande regels steeds de minimumwaarden aanhouden.

Kan ik ergens terecht met een klacht?
Onze leden verbinden zich ertoe om eventuele klachten vanuit de markt te laten behandelen binnen de Technische Commissie van BNSA. U kan eender welke klacht aan ons overmaken. De directeur van BNSA zal alle klachten verwerken. Uit elke klacht kunnen we leren om zo de gebruiker nog beter te informeren over natuursteen.

Waarom wordt er verwezen naar normen?
Normen zijn documenten die binnen een bepaald marktsegment worden besproken. Soms komt ervan uit lokale of Europese hoek een vraag om een norm te maken. Uit de sector wordt dan een werkgroep samengesteld. Deze werkgroepen bevatten spijtig genoeg veel te weinig mensen uit de praktijk.
Enkel de wet - lokaal of Europees - moet worden nageleefd. Normen, Technische Specificaties (STS), Technische Voorlichtingen (TV’s), PTV’s, Technische Fiches,... zijn allemaal verwijsdocumenten waar naar kan verwezen worden om een werk uit te voeren volgens die specificaties.